Integriteitskwesties in de wetenschap zijn lastig te begrijpen in termen van ‘goed’ en ‘kwaad’, lichtte Barend van der Meulen toe. De voorzitter van de Commissie Wetenschappelijke Integriteit (CWI) van de WUR ziet geregeld dat wetenschappelijke artikelen worden teruggetrokken omdat resultaten niet voldoende gestaafd zijn. Meestal gaat dan iets mis ondanks goede intenties, aldus Van der Meulen.
Lego
Ook kan onderzoek terechtkomen in een maatschappelijk belangenconflict, stelde Van der Meulen, zeker bij de WUR, die ‘science for impact’ voorstaat. Daarbij kunnen wetenschappelijke vragen opeens worden neergezet als een integriteitsvraagstuk. Dat bleek ook uit de voorbeeldcase waar de vijftig aanwezigen bij de workshop mee mochten stoeien. Die case begon realistisch: het bedrijf Lego wil duurzame legoblokjes maken van palmolie in plaats van fossiele olie. In de denkbeeldige case mag een Wagenings instituut een levenscyclusanalyse (LCA) maken om na te gaan of legoblokjes uit palmolie duurzamer zijn dan speelgoedblokjes uit olie. Het denkbeeldige onderzoek wordt gefinancierd door Lego en de Malaysian Palm Oil Council, de vertegenwoordiger van palmolieproducenten.
Gelekt
Eerste vraag aan de aanwezigen: neem je dat onderzoek aan? Veruit de meesten namen de klus aan, maar stelden wel condities aan het onderzoek zodat een degelijke LCA mogelijk is. Maar dan wordt de vertrouwelijke tussenrapportage gelekt naar de media met als boodschap: palmolie-lego is duurzamer. Wat te doen als onderzoeker? Dan moet je snel overleggen met mede-onderzoekers en directie en je direct distantiëren van het gelekte rapport, was het advies in de zaal, want anders lijkt het of WUR zich conformeert aan de gelekte conclusies.
Kritiek
Dan kan het toch gebeuren dat belanghebbenden en andere onderzoekers in de media kritiek gaan leveren op de tussenrapportage en onderzoeksmethodiek. De ene LCA is de andere niet, de benadering is incompleet en daardoor is er bias, is de kritiek in de media. Dat is eigenlijk een wetenschappelijke discussie, maar de kritiek komt in het frame van integriteit en bedrog terecht. Op die beeldvorming hebben de onderzoekers vaak geen invloed, maar het is belangrijk dat ze zich bewust zijn van dit soort risico’s bij de start van het onderzoekproject, stelt Van der Meulen. Zijn er heldere afspraken over methodiek en rapportage? Maar ook: hoe integer zijn je opdrachtgevers en partners eigenlijk in de omgang met onderzoekinformatie? Zijn take-away message: ‘Je hebt de juiste condities nodig om integer te kunnen werken.’