<foto: Shutterstock>
Eerder waren er ontslagen bij andere instituten, meestal sluipenderwijs. Zo is het Wageningse plantonderzoek de afgelopen decennia gekrompen van 1500 naar 600 medewerkers. En ook buiten Wageningen is het toegepaste onderzoek geslonken. Tien jaar geleden was TNO nog een machtig onderzoeksinstituut met ruim 6.000 medewerkers. Na reorganisaties en afsplitsingen zijn daar nu nog zo’n 2500 van over.
Basiskennis
Deze uitholling van de publiek gefinancierde onderzoeksinstituten is inmiddels uitgebreid besproken in allerlei rapporten. De Dunijsanalyse van WUR liet zien dat de overheid te weinig financiering geeft om de basiskennis van Wageningen Research op peil te houden. De visitatiecommissie van de TO2-instituten kwam onlangs tot dezelfde conclusie voor alle instituten voor toegepast onderzoek in Nederland.
Bezuinigingen
Belangrijkste oorzaak van de uitholling: het ministerie van Economische Zaken heeft bezuinigd op onderzoeksubsidies. In het regeerakkoord in 2010 besloot het kabinet om de R&D-projecten vanuit het Fonds Economische Structuurversterking (FES) stop te zetten. Dat scheelde ruim een half miljard euro aan publiek-privaat onderzoek per jaar. Bovendien bezuinigde EZ op het beleidsondersteunend onderzoek en hevelde het 51 miljoen voor de kennisbasisgelden (KB) van Wageningen Research over naar de topsectoren. De gedachte was dat het bedrijfsleven deze 51 miljoen zou verdubbelen in de topsectoren in publiek-private onderzoeksprojecten. Dat is niet gelukt, concludeerde het Rathenau-instituut afgelopen maand in weer een rapport over de TO2-instituten. Als gevolg kregen die instituten in 2016 tientallen miljoenen euro’s minder dan in 2010.
Belastingvoordelen
Toch daalden de onderzoekuitgaven van het ministerie van EZ de afgelopen jaren niet. Dat komt vooral doordat EZ kennisbedrijven belastingvoordelen geeft. Via de Innovatiebox en de Wet Bevordering Speur- en Ontwikkelingswerk (WBSO) betalen bedrijven die in kennis investeren lagere loonkosten en lagere belastingen. Die belastingvoordelen zijn inmiddels opgelopen tot 1,2 miljard euro, 300 miljoen meer dan in 2010. Het ministerie hevelt dus publiek onderzoekgeld via belastingverlaging over naar het bedrijfsleven.
Alle onderzoeksinstituten hebben hier last van, maar Wageningen Environmental Research is dubbel de klos. Dit instituut krijgt niet alleen geen geld meer van EZ voor beleidsondersteunend natuur- en klimaatonderzoek, maar kan ook niet aankloppen bij een topsector voor dat onderzoek.
Lege zakken
Als Wageningse onderzoekmanagers tegenwoordig onderzoeksgeld aanvragen bij het ministerie van EZ, tonen de ambtenaren plaatjes van een pantalon met twee lege zakken. Het ministerie heeft geen geld meer, is de boodschap. Maar achter die lege zakken zit wel degelijk een politieke keuze. Terwijl de roep om een beter klimaat- en energiebeleid en een duurzame landbouw steeds luider wordt, saneert EZ de publieke kennisbasis voor dit beleid en vertrouwt het op lastenverlichting voor bedrijven.
Eerdere Resource-berichten:
Meer geld naar universiteiten, minder naar instituten
Instituten klem door Haagse bezuinigingen
Ontwikkelgeld voor duurzame landbouw is weg