©Bas Verschuuren. Een spiritueel leider, zijn assistent en een medewerker van een lokale NGO inspecteren de schade na illegale mijnbouwactiviteiten in het leefgebied van de Tancharra community in Ghana.
In 1992 werd wereldwijd (Conventie Biologische Diversiteit) besloten dat inheemse bevolkingsgroepen betrokken moeten worden bij plannen om hun leefgebied mee te tellen als beschermd natuurgebied. Specifieke erkenning van heilige plaatsen is hierin echter niet opgenomen. Daarom blijven religieuze plekken vaak onzichtbaar en worden ze niet gerespecteerd in beslissingen over natuurbehoud of grondstoffenwinning.
Ontologische gelijkheid
En dat is onterecht, vindt Verschuuren, die vandaag promoveerde op zijn studie. ‘Die spirituele plaatsen zijn onderdeel van de etniciteit van inheemse bevolkingsgroepen. Ook die betekenissen moeten gewaardeerd worden in beslissingen.’ Het gelijk stellen van deze verschillende wereldbeelden noemt Verschuuren “ontologische gelijkheid” en vormt een van de belangrijkste conclusies uit zijn proefschrift.
Door vanaf het begin de inheemse bevolking te betrekken bij plannen voor natuurbehoud, ontstaat volgens Verschuuren draagvlak en vermijd je conflicten. Daarnaast is de kans groter dat biodiversiteit op heilige plaatsen behouden blijft, omdat mensen er al generaties lang voor zorgen en het beschermen. De natuur kan volop haar gang gaan. Er zijn overigens op die regel. ‘De natuur in gebieden die massaal bezocht worden, heeft het zwaar te verduren, zoals pelgrimsbestemmingen in de Himalaya.’
Maya
Hoe belangrijk het is om gemeenschappelijk draagvlak te vinden tussen overheid en inheemse bevolking, bewijst volgens Verschuuren de National Council for Spiritual Leaders in Guatemala. Die organisatie pleit voor het behoud en in ere herstellen van heilige Maya plekken, zoals heilige bomen, bergen, grotten en meren. Ze lobbyen al meer dan tien jaar voor hun wetsvoorstel in het parlement. Totnutoe evenwel tevergeefs.
Tot 1967 hadden Aboriginals geen stemrecht en vielen ze onder de Flora en Faune Wet
Bas Verschuuren
Het voorstel ketst volgens Verschuuren keer op keer af, omdat erin is opgenomen dat inheemse bevolking zelf mag beslissen over hun heilige plaatsen en dat de mijnbouw daar rekening mee moet houden. Maar omdat een aantal regerende partijen mijnbouw ondersteunt, maakt de Council geen kans. Het huwelijk tussen de mijnbouw en de overheid is inmiddels op verschillende plaatsten uitgelopen op een gewelddadig conflict met veel protesten en de vernietiging van heilige plaatsen als resultaat.
Aboriginals
Zo dramatisch hoeft het niet altijd te lopen. In Australië werden inheemse Aboriginals tot begin jaren ’70 niet betrokken bij plannen voor hun leefgebied. ‘Tot 1967 hadden Aboriginals geen stemrecht en vielen ze onder de Flora en Fauna Wet’, zegt Verschuuren. Die tijd is geweest en inmiddels houden Aboriginals het heft in eigen hand. Ze werken geheel vanuit hun eigen wereldbeeld samen met overheid, onderzoekers en bedrijven die interesse hebben in hun leefgebied. ‘Dat vind ik een van de mooiste voorbeelden van inheemse zienswijzen combineren met moderne gedachten over natuur.’