‘Dit voorstel van Van Dam is het doortrekken van een beleidslijn die een tijdje geleden al is ingezet. Al in 2003 werden landbouwsubsidies deels losgekoppeld van de landbouwproductie, en gegeven voor bijvoorbeeld milieu en dierenwelzijn. Sinds 2015 bestaat de EU-subsidie voor 70 % uit een inkomenstoeslag en voor 30 % uit een toeslag voor vergroening. Van Dam stelt nu voor hoe de inkomenssteun kan worden omgevormd naar steun voor het realiseren van maatschappelijke opgaven.’
Is dat verstandig?
‘Ik heb meegeschreven aan het advies van het LEI aan Van Dam, dus ik heb een dubbele pet op. Maar ik vind het een logische vervolgstap. Wil je draagvlak houden in de maatschappij voor de EU-landbouwsubsidies, dan moet je telkens weer goed nadenken waarom je ondersteuning – in welke vorm dan ook – geeft. Nederland is van oudsher voorstander van een liberaal landbouwbeleid, en van sterk inzetten op innovatie. Dat vind je ook terug in de ideeën die Van Dam nu ontvouwt. Nu Nederland EU-voorzitter is, kan hij de discussie hierover in de EU aanzwengelen.’
Is er draagvlak voor?
‘Deels. De Scandinavische landen en Engeland zitten op dezelfde lijn van een liberaal landbouwbeleid met weinig inkomenssteun. Zuidelijke landen met hun kwetsbare landbouw willen vaak meer ondersteuning van hun boeren. Frankrijk zit er tussenin. Rond Parijs heb je grote efficiënte akkerbouwers die prima zonder subsidie kunnen, maar in zuidelijk Frankrijk heb je kleine boeren die sterk afhankelijk zijn van steun. Het is de vraag of je de inkomenssteun voor die boeren helemaal kunt omzetten in een toeslag voor beheer van natuur en landschap. Daar zul je vermoedelijk sociale doelen bij moeten halen’
Is dit nog Europees beleid?
‘Nou, de inkomens- en prijsondersteuning in de landbouw moet je Europees regelen, omdat de boeren in een gemeenschappelijke markt opereren. Maar als het gaat om natuur en landschap, bepalen de lidstaten zelf de natuurdoelen en het type landschap – de EU toetst alleen. De lidstaten hebben hierbij veel vrijheid, in Nederland bijvoorbeeld vullen de provincies het natuurbeleid in. Dat kan voor meer maatschappelijke opgaven gelden. Dus inzetten op maatschappelijke waarden kan leiden tot een renationalisatie van het Europese plattelandsbeleid.’