Cees Buisman
‘Doodeng’, vindt hij het, een boek publiceren. Maar ‘so far so good’. Het boekje was na twee weken al aan een tweede druk toe. ‘Ik krijg heel positieve reacties en de eerst recensies zijn ook redelijk positief.’ In het essay, met als ondertitel ‘over het gevaar van een onttoverde wereld’, hekelt Buisman de technocratische aanpak van onze milieuproblemen. De hoogleraar Biologische Kringlooptechnologie en directeur van het succesvolle waterinstituut Wetsus, wijst een nieuwe weg die is gebaseerd op meer bewustzijn en minder egocentrisme.
Jij zet je in het boek sterk af tegen gangbare rationele visies op de mens, zoals de overtuigingen dat het leven toevallig is ontstaan en dat de vrije wil niet bestaat. Dergelijke visies onttoveren de wereld en zouden leiden tot doelloosheid. Wat is er mis mee?
‘Het gaat mij om het idee dat er iets is dat onze kennis overstijgt. Als we uiteindelijk alles kunnen uitzoeken en verklaren, en we beschouwen de mens als niets meer dan elektrisch vonkjes en een hoopje atomen, waar komt dan nog de inspiratie vandaan om iets voor een ander te doen? Mijn inschatting is dat dat voor veel mensen een niet erg verheffend en inspirerend uitgangspunt is voor de zoektocht om een beter mens te worden, voor het streven naar meer bewustzijn.’
Wat versta jij onder bewustzijn?
‘Bewustzijn is één van de drie grote transcendente dingen: het ontstaan van materie, het ontstaan van leven en het ontstaan van bewustzijn. Bewustzijn is dat je inzicht hebt in jezelf. Sinds zijn ontstaan is het bewustzijn van de mens voortdurend gegroeid. Dat vind ik het meest optimistische aan dit boek: de mensheid groeit in bewustzijn. En met dat groeien van het bewustzijn neemt het egocentrisme af.’
Met meer bewustzijn kan volgens jou de aarde makkelijk 10 miljard mensen aan. Want hoe groter het bewustzijn, hoe minder egocentrisme, hoe meer we gaan delen en hoe sneller de milieucrisis is opgelost. Is het zo simpel?
‘Denk jij van niet dan? Het lijkt me logisch. Nu gebruiken 1 miljard mensen 80 procent van alle natuurlijke hulpbronnen op aarde. En de 6 miljard anderen gebruiken de resterende 20 procent. Als die 1 miljard mensen net zoveel gebruiken als die andere 6, is er geen enkel probleem. En dan kunnen er dus ook nog makkelijk 3 miljard mensen extra bij. Vooral ook omdat niet alleen wij moeten groeien in bewustzijn, maar de hele wereld. Dat betekent dat overal beter samengewerkt moet worden. Neem Afrika. Als daar beter samengewerkt zou worden, zou er veel minder honger zijn.’
Als we beter samenwerken, kan de aarde 10 miljard mensen aan
De huidige wetenschappelijke en technologische aanpak gaat volgens jou de wereld niet redden. Jij pleit voor een nieuwe, natuurlijke technologie. Wat is dat?
‘Dat is technologie die probeert voorzichtiger te zijn met de gezondheid van de mens en de natuur. We doen veel dingen die slecht zijn voor het milieu. Een van de redenen is dat we het hele complexe ecologische web niet begrijpen. We halen een schakeltje uit het geheel, uit zijn context, en doen daar onderzoek naar. En dan denken we dat we het begrepen hebben voor het geheel. Dat doen we continu, of het nu om de werking van medicijnen gaat, om pesticiden of mestinjectie. En iedere keer komen we er dan jaren later achter dat we het toch niet goed hadden gezien en allerlei schade hebben veroorzaakt. Dat noem ik de eenvoudige, technocratische en onbewuste technologie. Daartegenover staat de natuurlijke, complexe en bewuste technologie.’
Doe je zelf aan natuurlijke technologie?
‘Ik ben nu zo’n 35 jaar bezig in de milieutechnologie en ik schuif steeds meer naar die kant op. Neem de rioolwaterzuivering, een prachtig voorbeeld. Dat is een natuurlijk proces dat normaal in de rivier plaatsvindt. Met dezelfde natuurlijke bacteriën proberen we dat zoveel mogelijk in een rioolwaterzuivering te optimaliseren. Zo zijn we nu aan het kijken hoe we het beste organische stoffen die weer de bodem in moeten, uit het riool kunnen halen. Wat voor voorbehandeling hoort daarbij, moet je vergisten of juist composteren en welk proces heeft de meeste toegevoegde waarde voor de bodem? Dat is zeer complex.’
In het boek breek je een lans voor een verbod op kunstmest. Waarom?
‘Wij leven in een land waar jaarlijks 35 miljoen kilo fosfaat wordt verbrand of gestort als ondergrond voor wegen, terwijl we tegelijkertijd nog fosfaatkunstmest gebruiken. Dat is toch niet te geloven. Nederland is een grote fosfaatvernietiger. In heel Europa wordt rioolslib – mensenmest – als meststof gebruikt, behalve bij ons. Hier mag dat wettelijk niet, zogenaamd omdat er te veel zware metalen in zitten. Maar in koeien- en varkensmest zitten veel meer zware metalen. De echte reden is dat we te veel mest hebben. De mest van mensen, koeien, varkens en kippen samen bevat vier keer zo veel nutriënten als de landbouw in Nederland nodig heeft. En dus verbranden we rioolslib en kippenmest en exporteren we koeien- en varkensmest. En toch gebruiken we nog kunstmest. Dat is toch curieus.’
Hoe komen we tot een hoger bewustzijnsniveau?
‘Dat weet ik ook niet. Ik ben geen psycholoog of spiritueel leider. Maar ik weet wel dat als we alleen maar willen groeien in rijkdom en niet in bewustzijn, het milieuprobleem alleen maar groter wordt. Ik geloof in bewustzijnsgroei. En voor bewustzijn moet je je naar binnen keren. We leven in een wereld waarin via smartphones en social media de externe prikkels tot en maximum worden opgevoerd. We moeten het oog weer meer naar binnen richten.’
De mens is geen plaag, over het gevaar van een onttoverde wereld, Cees Buisman, uitgeverij Bornmeer, 144 pagina’s, 15 euro.