Wetenschap - 31 mei 2010

Egoïstische genen frustreren campagnes voor gezonde voeding

Onze genen wakkeren de drang aan naar ongezonde voeding zoals hamburgers, frites en andere vette zaken. Dat dit type voedsel uiteindelijk kan leiden tot een vroegtijdige dood zal de egoïstische genen worst zijn. We hebben ons tegen die tijd namelijk al lang voortgeplant en hiermee ons erfelijke materiaal verspreid.

Vette_pizza.jpg
Want reproductie, daar draait het uiteindelijk om, stelt Pol Tijskens, van de leerstoelgroep Tuinbouwketens, in het wetenschappelijke blad Appetite van deze week. We zijn door onze erfelijke eigenschappen zo geprogrammeerd dat we instinctief keuzes maken die goed zijn voor de verspreiding van ons erfelijk materiaal, maar niet noodzakelijkerwijs voor onze gezondheid.
Tegengestelde belangen
Tijskens' pleidooi is geïnspireerd door het boek 'The Selfish Gene' van Richard Dawkins. Die stelt dat mensen slechts het vervoer- en verspreidingsmiddel zijn voor hun genen. Hierdoor kunnen er soms tegengestelde belangen ontstaan: sommige instincten zijn goed voor de genen, maar slecht voor het individu, zoals de moeder die haar leven opoffert voor haar kinderen.
Rauwe wortel
Een energiearm dieet kan ons leven aanzienlijk rekken. 'Muizen die op een beperkt energie dieet werden gezet leefden tot wel 65 procent langer dan normaal', zegt Tijskens. 'Ook mensen zijn gezonder en leven langer als ze hun voedselinname beperken, terwijl we juist een sterke neiging hebben te veel te eten.' De vraag die zich aandient, is wat de genen winnen door onze voedingsvoorkeur zo te sturen dat we te veel en te ongezond eten verkiezen boven de rauwe wortel. 'De genen pushen ons om onszelf te vermenigvuldigen, een zeer energie-intensief proces. De makkelijk beschikbare energie in ongezonde voeding is de reden dat we voor dat  fast food willen gaan', legt Tijskens uit. 'In dit type voedsel is namelijk ongeveer 50 procent meer energie beschikbaar dan in hetzelfde voedsel in rauwe vorm. Dit vergroot de kans op voortplanting en is dus gunstig voor de genen.'
Onvoldoende
Die voorkeur voor snel verteerbaar voedsel met veel energie zien we volgens Tijskens niet alleen bij mensen. Ook dieren lusten graag een vette hap. 'Onze egoïstische genen hebben een grotere invloed op het instinctieve voedingspatroon dan we zelf beseffen', stelt Tijskens. 'Daarom is de strategie van de overheid om ons gezonder te laten eten, uitsluitend door middel van goede voorlichting, onvoldoende en hebben die overheidscampagnes voor gezonder voedsel zo weinig effect.'