Wetenschap

‘Dierenleed Oostvaardersplassen even groot als in andere natuur’

De discussie rondom de Oostvaardersplassen is dit jaar heftiger dan in eerdere jaren. Wageningse wetenschappers kijken gefascineerd toe hoe de waarden van ecologen en dierenrechtenactivisten botsen.
Stijn van Gils

© Cermivelli (Flickr.com)

Actievoerders zijn woest over het beleid in het natuurgebied waar edelherten, heckrunderen en konikpaarden op zichzelf zijn aangewezen en nu moeite hebben om voldoende voedsel te vinden. Sommige activisten voeren stiekem hooi bij. Enkele boswachters werden zelfs bedreigd.

Hypermodern

Bram Büscher, hoogleraar Sociologie van Ontwikkeling en Verandering, vindt de huidige discussie over het gebied fascinerend. Hij onderzoekt de relatie tussen mens en natuur op allerlei plekken in de wereld.

‘Het lijkt iets hypermoderns. Volgens mij is het een clash tussen natuurbehoud aan de ene kant en dierenrechtenactivisme aan de andere kant. Ik kan begrijpen dat mensen de Oostvaardersplassen geen wilde natuur vinden omdat er een hek omheen staat. Maar de heftigheid van de emoties, die vind ik wel wat ver gaan. Misschien komt het door de afstand die mensen tot wild hebben.’

Bijbelse wetten

Matthijs Schouten, buitengewoon hoogleraar natuurbeheer in Wageningen en de huisfilosoof van Staatsbosbeheer, ziet in het protest van de actievoerders ‘Bijbelse wetten’ terugkomen. ‘Ik zie de christelijke rentmeestergedachte. Daarbij heersen wij over het dier, maar zijn we er ook verantwoordelijk voor. We moeten goed voor het dier zorgen om het uiteindelijk te mogen doden en op te eten.’

Je ziet nog wel eens dat mensen zich uiten op een manier die niet strookt bij hun waarden

Matthijs Schouten

Daar tegenover staat een ecocentrisch natuurbeeld, legt Schouten uit. Daarbij is de mens zelf een onderdeel van de natuur. In dat natuurbeeld is er geen behoefte om de natuur te domineren. ‘Maar je moet de natuur ook niet beschadigen.’

Uit het onderzoek van Schouten blijkt dat het ecocentrische natuurbeeld de afgelopen jaren in populariteit toenam, ten koste van de rentmeestersgedachte. Hoe het komt dat in de Oostvaardersplassen juist de rentmeestersgedachte aan populariteit lijkt winnen, weet hij niet precies. ‘Maar je ziet nog wel eens dat mensen zich uiten op een manier die niet strookt bij hun waarden. De heftige reactie heeft volgens mij te maken met het ongemak dat we als samenleving voelen bij de omgang met dieren.’

Botsende uitgangspunten

Ook volgens Hugh Jansman, onderzoeker bij Wageningen Environmental Research, zijn het waarden die met elkaar botsen in de Oostvaardersplassen. ‘Als je de mens als heerser ziet, die boven de dieren staat en er dus verantwoordelijk voor is, dan is individueel dierenwelzijn belangrijk. Zie je dit als een natuurgebied waar deze dieren leven, dan is het vooral belangrijk dat de populatie sterk is.’

Op de schrale Veluwe moeten de herten het hele jaar door afzien

Hugh Jansman

En die twee uitgangspunten gaan volgens hem niet hand in hand. ‘Vanuit evolutionair oogpunt maakt het niet uit als sommige dieren dood gaan. Sterker nog, het is vanuit natuurlijke selectie juist goed als niet alle dieren meedoen aan voortplanting. Op de Veluwe, waar elk jaar op willekeurige basis veel dieren worden geschoten, zie je dat vrijwel alle dieren zich voortplanten, dus ook de zwakkeren. In de Oostvaardersplassen krijgt slechts 20 procent van de hinden een kalf en dat leidt tot een veel sterkere populatie. In ons onderzoek zien we dat genetische variatie in de Oostvaardersplassen gezonder is dan op de Veluwe.’

Volgens Jansman lijden de dieren in de Oostvaardersplassen niet meer dan in andere natuur. ‘Ik zie niet wat het verschil in lijden is tussen heckrunderen die geen eten kunnen vinden en de miljoenen muizen in het rivierengebied die omkomen als een rivier overstroomt.’ Het is vooral de zichtbaarheid van leed die volgens Jansman verschilt. ‘Op de schrale Veluwe moeten de herten het hele jaar door afzien. In de Oostvaardersplassen is het tijdens de zomer een 10 en in de winter een 4, maar gemiddeld is er geen verschil.’

Lees meer:

Leave a Reply


Je moet inloggen om een comment te plaatsen.