Wetenschap

De ene braam is de andere niet

De biodiversiteit in ons land is veel groter dan gedacht. Als je alle 191 verschillende bramen die ons land kent tenminste als aparte soort telt. En daar is alle reden toe, vindt batoloog Rense Haveman.
Roelof Kleis

Foto’s: Iris de Ronde, Rense Haveman

De biodiversiteit in ons land is veel groter dan gedacht. Als je alle 191 verschillende bramen die ons land kent tenminste als aparte soort telt. En daar is alle reden toe, vindt batoloog Rense Haveman.

Een batoloog is een bramenkenner. Haveman is één van de, naar zijn inschatting, tien batologen, die ons land rijk is. Hij weet na een negen jaar studie alles van bramen in ons en de ons omringende landen. Morgen (dinsdag) promoveert hij op dat werk, dat de titel Concealed diversity (verborgen soortenrijkdom) heeft meegekregen.

De meeste bramen zijn apomict. Dat wil zeggen dat ze zich weliswaar via zaad, maar toch zonder bevruchting voortplanten. ‘Er vindt geen recombinatie van genetische informatie plaats. Alleen de erfelijke informatie van de moeder wordt doorgegeven. De dochters zijn dus klonen. Het zijn feitelijk planten zonder vader’, legt Haveman uit. Onder biologen wordt veel gediscussieerd of apomicten wel afzonderlijke soorten zijn. Dat heeft los van de voortplanting ook te maken met hun soms kleine verspreidingsgebied die een erkenning als aparte soort in de weg staat.

Evidentie

Haveman heeft daar een duidelijke mening over. ‘Een sluitende definitie van een soort kun je niet geven. Er zijn altijd mitsen en maren en uitzonderingen op de regel. Ik kan daar niks mee. Het enige wat je kunt doen is evidentie opbouwen dat het echt om verschillende evolutionaire lijnen gaat. Bijvoorbeeld dat ze morfologisch verschillend zijn, een verschillende ecologie hebben, genetisch verschillen en eigen arealen hebben.’ Voor apomictische bramen wijst alle beschikbare informatie er volgens Haveman op dat je van soorten kunt spreken.

braamstruweel.jpg

En dat is belangrijk. Erkenning van soorten betekent dat ze meer aandacht krijgen in beheer en beleid. Nu worden al die soorten bramen niet meegenomen in de officiële overzichten van vegetatie en biodiversiteit. Haveman: ‘Ik ken een soort die alleen in de buurt van Winterswijk voorkomt. Het is super bijzonder dat lokaal zo’n landschap vol zit met die bramensoort. Hoe komt dat? Waarom is-ie zo opgesloten in dat landschap? Maar officieel bestaat die braam niet. Dat is raar.’

Hotspot

Nederland is een hotspot voor bramen. Volgens de inventarisatie van Haveman en zijn collega’s telt ons land 191 verschillende soorten bramen. Slechts 22 van die soorten komen algemeen voor. Landelijk gezien zijn 142 soorten zeldzaam tot zeer zeldzaam. En het gaat hier niet om details voor de fijnproevers. Haveman: ‘De kleur verschilt enorm, de grootte van de stekels, de bladvorm en de groeiwijze van de bladeren. Sommige bramen groeien kaarsrecht omhoog, andere maken bogen of kruipen.’

Het gaat hier om de eigenheid van het landschap en de regio. Daar moeten we trots op zijn

Rense Haveman

Haveman bracht die verscheidenheid voor Noordwest-Europa in kaart en achterhaalde het onderliggende patroon. De bramen zijn volgens Haveman terug te voeren op zes oerlijnen, die deels zijn uitgestorven. ‘Een groot deel van het patroon is terug te voeren op evolutie en hybridisatie van die oerlijnen. Die soorten zijn dus ter plekke ontstaan.’ Als plantensocioloog ontdekte Haveman dat er veel meer typen braamstruwelen zijn, groepen planten die in combinatie met elkaar voorkomen, dan de vijf officieel beschreven associaties van plantengemeenschappen. Er worden nu tien associaties onderscheiden.

Rode Lijst

Al die variatie is bovendien niet willekeurig verdeeld over het landschap, maar hangt samen met de bodem, het landgebruik, de geschiedenis van het landschap en het menselijk beheer. Haveman wil veel meer aandacht voor al die verscheidenheid aan bramen. ‘Het gaat hier om de eigenheid van het landschap en de regio. Daar moeten we trots op zijn. En dat begint met erkenning van die bramen als een soort, opname daarvan in de overzichten van biodiversiteit en een plek op de Rode Lijst.’

Leave a Reply


Je moet inloggen om een comment te plaatsen.