Leopold was afgelopen vrijdag voor een dag patholoog-anatoom in het LiveScience-programma van het Leidse museum. In dit doorlopende educatieve programma kunnen bezoekers kennis maken met handwerk van een onderzoeker. Op het menu van deze week staat bijvoorbeeld nog snijwerk aan dieren als de egel of de gierzwaluw. Maar een haai, dat is andere koek. Leopold en collega’s sneden onder honderden nauwlettend meekijkende (kinder)ogen een zestal haaien open die in september gevangen zijn in de Oosterschelde. Doel van de operatie: het vaststellen van de maaginhoud. Klimaat Haaien in de Oosterschelde? ‘Ja’, zegt Leopold. ‘Dat was voor mij ook nieuw toen ik ze kreeg aangeboden. Maar het is onder vissers kennelijk al een tijdje bekend dat ze daar zitten. Die maken er een sport van om de grootste te vangen. Het record staat op dit moment op 163 centimeter.’ Waar het hier om gaat zijn niet de Jaws-achtige exemplaren, maar de ruwe haai, een soort die tot midden vorige eeuw vrij algemeen voorkwam in de Nederlandse kustwateren. ‘Ik heb een rapport uit het archief van het NIOZ gevist over de periode 1930-1965. In die tijd heeft het NIOZ er liefst 6000 opgekocht van vissers’, vertelt Leopold, die zich voor de gelegenheid heeft verdiept in de ruwe haai. Na 1965 is de ruwe haai uit ons kustwater verdwenen. Mogelijk speelt de opwarming van het klimaat een rol in het komen en gaan van de haai, denkt Leopold. ‘De zee was in die periode, net als nu, ook wat warmer.’ Eieren Dat de haaien in de netten van vissers verstrikt raakten, heeft te maken met het ‘opvetten’. Leopold: ‘Aan het einde van de zomer komen die beesten in ondiep water om nog even flink bij te eten voordat ze verder trekken.’ De verwachting was dan ook dat de magen flink gevuld zouden zijn. Maar dat viel tegen. ‘De meeste magen waren leeg of bijna leeg. Waarom? Dat is me een raadsel.’ Overigens waren het allemaal vrouwtjeshaaien. Leopold: ‘Dat is heel goed te zien. Haaien zijn levendbarende dieren. Ze broeden hun eieren in de eileider uit. Deze dieren zijn in september gevangen. Ze hadden dus al jongen gehad. Maar de eileiders zaten al vol met eieren voor volgend jaar: 4-5 centimeter groot en wel achttien per haai.’ Vraagje Het publiek vond het volgens Leopold allemaal prachtig en mocht volop vragen stellen. ‘En weet je wat de leukste vraag was: Hoe lang werkt u al met haaien? Precies één dag dus!’
De anatomische les van Leopold
Snijden in een haai, welke bioloog wil dat niet? Mardik Leopold van Imares Texel kreeg de kans voor een enthousiast publiek in Naturalis.
