Organisatie
Achtergrond

De Rubicon over…

Twee jaar naar het buitenland om ervaring op te doen, wetenschappelijk én persoonlijk. Het kan met de populaire Rubiconbeurs van NWO, die dit jaar tien jaar bestaat. Drie jonge Wageningse doctors vertellen over hun ervaringen.
Rob Ramaker,Hoger Onderwijs Persbureau

Illustratie Geert-Jan Bruins

‘Zonder mijn Rubicon denk ik niet dat ik mijn huidige baan had gekregen’, zegt Annelies Veraart. Na haar promotie aan Wageningen Universiteit mocht de ecoloog dankzij de beurs van NWO bijna twee jaar aan de slag in Bremen. Op het Max-Planck-Institut für Marine Mikrobiologie maakte ze kennis met een nieuw vakgebied en werkte ze in een team met allerlei expertises en nationaliteiten. ‘Je leert ontzettend veel in die twee jaar. Het is de eerste keer in je wetenschappelijke loopbaan dat je echt een eigen onderzoekslijn bedenkt.’

Veraart is een van de 781 Nederlandse onderzoekers die het afgelopen decennium maximaal 2 jaar naar het buitenland mochten op een Rubicon. De beurs is genoemd naar het riviertje dat Julius Caesar overstak om de zegetocht te beginnen die hem later de woorden ‘veni, vidi, vici’ zou hebben ontlokt. Voor onderzoekers is de Rubicon een eerste stap, een opmaat naar grotere talentbeurzen – zoals de Veni, Vidi en Vici – en wellicht een glanzende wetenschappelijke carrière.

Startschot

In het buitenland zoeken onderzoekers vooral wetenschappelijke uitdaging. ‘Ik wist dat een postdoc hard werken zou worden, met veel tijd in het lab’, vertelt plantenonderzoeker Thomas Liebrand. ‘Daarom wilde ik een plek waar ik honderd procent gemotiveerd zou zijn.’ Op een congres raakte hij aan de praat met zijn huidige begeleider, een professor van UC Davis in de Verenigde Staten, en schreef een voorstel. Het was het startschot van een leerzame periode. Nadat het eerste jaar in een flits omvloog – ‘ik dacht: ben ik al weer een jaar hier?’ – kon hij in zijn tweede jaar grotere stappen maken met zijn project en wetenschappelijke netwerk.

Gezien de positieve ervaringen van Veraart, Liebrand en talloze anderen is het niet gek dat de Rubiconbeurs gewild is. Tegenover elke beloonde aanvraag staan vier afwijzingen. Toch was het voortbestaan van de beurs lange tijd niet vanzelfsprekend. Toen de economische crisis rond 2010 op zijn hoogtepunt was, dreigden bezuinigingen op het wetenschappelijk onderzoek. Het budget van NWO bleef uiteindelijk overeind, maar het ministerie schrapte allerlei kleine subsidies, waaronder die voor de Rubicon. ‘We hebben toen besloten om het Rubiconprogramma toch door te zetten’, zegt NWO-voorzitter Jos Engelen. ‘Linksom of rechtsom moesten we de middelen ervoor vinden, en dat is gelukt. De Rubiconbeurzen hebben een vaste plek gekregen.’

Mogelijk school achter dat koppige besluit een vleugje nostalgie. ‘In het algemeen bestuur van NWO zaten een paar leden – ik denk zelfs dat het voor ons allemaal gold – die zich herinnerden hoe belangrijk buitenlandse verblijven voor henzelf zijn geweest’, zegt Engelen. ‘Ikzelf ging als natuurkundestudent naar de deeltjesversneller in Genève en ben meteen na mijn promotie naar het buitenland gegaan. Voor ons allemaal was het een geweldige stimulans.’

Andere culturen

En die stimulans ligt niet alleen op wetenschappelijk vlak. Jonge onderzoekers zijn ook vaak benieuwd of ze zich staande kunnen houden in het buitenland. Zo ging Pleunie Hogenkamp het avontuur aan in het Zweedse Uppsala. Als voedingsonderzoeker werkte ze daar in een breed team met vooral veel hersenonderzoekers. Dat was niet alleen leerzaam op een wetenschappelijk vlak. ‘Wanneer je met andere culturen en disciplines samenwerkt, moet de communicatie nog duidelijker’, zegt Hogenkamp. ‘Het eerste halfjaar dacht ik vaak: “dat is toch duidelijk”, maar bleek ik toch aannames te hebben gedaan.’ Ook bleken Zweden de Nederlandse directheid lastig te vinden en conflicten liever te vermijden. Al met al was het echter prettig werken in een land met nauwelijks hiërarchie en ruimhartige kinderopvang – Hogenkamp werd tweemaal moeder.

Ook Liebrand zocht bewust de wrijving van een verblijf in het buitenland. ‘Hier aan UC Davis merkte ik dat het er individualistischer en hiërarchischer aan toe gaat’, zegt hij, ‘maar over geld wordt minder moeilijk gedaan.’ Clichés over het Amerikaanse arbeidsethos bleken te kloppen. Waar Liebrand in Nederland nog wel eens gemaand werd zijn vrije tijd te pakken, is het in Davis heel normaal om in het weekend te werken. Een korte uitleg van Liebrand over de beperkte openingstijden van het Wageningse onderzoeksgebouw Radix, waarover onlangs in Resource discussie ontstond, zorgde zelfs voor hoofdschudden bij Amerikaanse collega’s.

Doorstroming

Voor NWO zijn de Rubicons een middel om wetenschappelijk talent te ontwikkelen. Toch stromen laureaten niet als vanzelf door naar de top van de Nederlandse wetenschap. Slechts 14 procent haalt na de Rubicon een Veni binnen, de volgende sport op de ladder van de talentsubsidies. De betrokkenen weten niet precies waar dit aan ligt, maar in elk geval vragen lang niet alle oud-Rubiconners een Veni aan. Sommige blijven bijvoorbeeld in het buitenland plakken. ‘De beurs is mede bedoeld om te kijken of de wetenschap wel echt iets voor jou is’, overweegt Engelen. ‘Je kunt de academische wereld ook achter je laten.’

Het Wageningse Rubicon-drietal is dat niet van plan. Zij zien een carrière in de wetenschap wel zitten. Veraart wist eigenlijk tijdens haar promotie al dat ze uiteindelijk aan de slag wilde bij het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO). En dat is, mede dankzij haar Rubicon, nu gelukt.

Annelies Veraart

Promoveerde bij de leerstoelgroep Aquatische ecologie aan Wageningen Universiteit

Waarheen: Max-Planck-Institut für Marine Mikrobiologie in Bremen, Duitsland

Nu: Postdoc microbiële ecologie bij het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO)

Thomas Liebrand

Promoveerde bij de leerstoelgroep Fytopathologie aan Wageningen Universiteit

Waarheen: UC Davis in Californië, Verenigde Staten

Nu: Kreeg verlenging om een nog een jaar te blijven

Pleunie Hogenkamp

Promoveerde bij de afdeling Humane voeding aan Wageningen Universiteit

Waarheen: Uppsala University, Zweden

Nu: Verhuist over twee weken terug naar Nederland, zoekt een baan in het academische voedingsonderzoek of research & development

Leave a Reply


Je moet inloggen om een comment te plaatsen.