Wetenschap

Cyanidevisserij is manier van leven

De illegale cyanidevisserij in Indonesië is meer dan een snelle manier om geld te verdienen. Het is een manier van leven, betoogt antropologe Annet Pauwelussen. Natuurbeheerders moeten dat leren begrijpen.
Roelof Kleis

Deze Indonesische duiker gebruikt cyanide om de vis uit het koraal te halen, foto: Annet Pauwelussen

Cyanidevisserij brengt veel schade toe aan exotische koraalriffen. Maar alhoewel verboden en gevaarlijk, leiden de illegale praktijken een bloeiend bestaan. Natuurbeherende instanties krijgen er geen grip op. Hoe kan dat vroeg antropologe Annet Pauwelussen zich af. Zij trok anderhalf jaar op met de vissers en verdiepte zich in hun wereld en wereldbeeld. Ze promoveerde cum laude op haar verslag.

Versuft

Cyanidevissers duiken onder meer op zeebaars. Maar die vissen laten zich niet zomaar vangen. De vissen verschuilen zich in het koraal en om ze daar uit te krijgen, spuiten de duikers met een oplossing van natriumcyanide. De vissen raken versuft en zijn vervolgens makkelijk te vangen. Eenmaal naar boven gebracht, worden de vissen opgelapt en levend naar China verscheept. In de betere restaurants van Hong Kong doet zo’n vis volgens Pauwelussen makkelijk honderd euro per stuk.

Ik besefte dat ik de zee op moest om hun wereld echt te leren begrijpen

Annet Pauwelussen

Het vissen met cyanide is gevaarlijk. De vissers van het Bajau-volk laten regelmatig het leven of raken deels verlamd. Duikersziekte, zouden wij westerlingen zeggen. Maar dat is typisch onze westerse kijk op de dingen, legt Pauwelussen uit. ‘In mijn onderzoek kwam ik in aanraking met opvattingen over de zee en hoe mensen zich daartoe verhouden die fundamenteel verschillen van de westerse kijk op natuur.’

pauwelussen.jpg

‘Ik ben wekenlang met hen de zee op geweest’, vertelt Pauwelussen. ‘Ik ben op eilanden geweest die niet eens op de kaart staan. Die aanpak is tamelijk nieuw in de maritieme antropologie. Het meeste onderzoek vind op land plaats naar lokale gemeenschappen. Maar deze vissers maken juist geen deel uit van die lokale gemeenschappen. Het zijn halve zee-nomaden. Ik besefte dat ik de zee op moest om hun wereld echt te leren begrijpen.’

Zeegeesten

Een kenmerkend verschil tussen de Bajau en de westerling is volgens Pauwelussen de manier waarop de ruimte en tijd wordt ervaren. ‘Hun idee van tijd is cyclisch in plaats van lineair. Wat wij vandaag doen met het koraal, heeft gevolgen voor morgen. Maar die logica werkt niet altijd voor de Bajau. Voor hen staat de relatie met zeegeesten centraal. Het koraal is een plek waar verschillende zeegeesten leven, waarmee je door geven en nemen continue een goede relatie moet onderhouden.’

Die andere kijk op de werkelijkheid betreft ook de zogeheten duikersziekte of ‘kram’. Pauwelussen: ‘Zij zien het als het als een situatie waarin het lichaam permeabel, doordringbaar wordt voor emoties en geesten. Je wordt als het ware bezeten door geesten. Je lichaam raakt uit balans en desintegreert. Je bent als duiker te ver gegaan. Maar tot dit punt speelt ook sensatiezucht mee, het voelen dat je doordringbaar wordt, het jezelf laten omspoelen. Hoe ver ga je en hoever durf je gaan om jezelf te bewijzen als man.’

Ik neem hun werkelijkheid serieus, omdat die van belang is voor de keuzes die ze maken

Annet Pauwelussen

‘Illegale vissers worden al tientallen jaren gecriminaliseerd en afgeschilderd als armoedzaaiers die alleen maar door hebzucht worden gedreven’, vervolgt Pauwelussen. ‘Maar dat wegverklaren leidt er alleen maar toe dat hun wereld ongrijpbaar wordt. Als je als natuurbeheerder wilt interveniëren, moet je in de eerste plaats de wereld van die vissers begrijpen: wat doen ze en waarom doen ze dat zo? Ik neem hun werkelijkheid serieus, omdat die van belang is voor de keuzes die ze maken.’

Dialoog

Gelijkwaardigheid tussen natuurbeschermers en de mensen die op zee leven is volgens Pauwelussen cruciaal voor een goede dialoog in natuurbeheer. ‘Op basis van gelijkwaardigheid kun je op zoek naar gedeelde belangen. Het is belangrijk dat je de ene werkelijkheid niet boven de andere stelt. En dat is precies wat er nu in het natuurbeheer wel gebeurt. De werkelijkheid is potentieel meervoudig. Het geloof van de Bajau in zeegeesten is werkelijk, omdat het van belang is voor de keuzes die zij maken.’

Leave a Reply


Je moet inloggen om een comment te plaatsen.