Wetenschap - 28 november 2002

Commentaar: Voedseltransport

Ons voedsel legt steeds grotere afstanden af. Gemiddeld leggen groente, fruit en vlees drieduizend kilometer af voordat ze bij de consument op het bord liggen, becijferde het Amerikaanse World Watch Institute. Dat is anderhalf keer zo veel als twintig jaar geleden. Reden: de kosten van transport zijn zo laag dat ze nauwelijks invloed hebben op de prijzen van producten in de winkel. Het goedkope transport bevoordeelt volgens het instituut supermarkten en tussenhandel. Boeren en milieu zijn de slachtoffers van de internationalisering van de wereldhandel. Terechte kritiek of een oud liedje van de milieubeweging?

Prof. Ekko van Ierland, hoogleraar Milieueconomie:

"Er zit inderdaad iets fout in de wereldhandel. In de prijzen van veel producten zijn alleen de private kosten meegerekend. De kosten van de milieuschade wordt niet meegerekend. Dat zou wel moeten.

De kosten van transport zijn nu te laag. Dat geldt met name voor het luchttransport, waar geen belasting wordt geheven op kerosine. Dat is geen nieuw verhaal, nee. De milieubeweging zegt dat al jaren. Maar het blijkt heel moeilijk om internationaal afspraken te maken op dit punt. Er is een oud verdrag uit de begintijd van de luchtvaart dat vastlegt dat landen geen belasting op kerosine mogen heffen. En er is vooral een sterke luchtvaartlobby. De enige mogelijkheid om dit te veranderen is herziening van het internationale verdrag. Individuele landen kunnen geen eenzijdige maatregelen nemen omdat dat de concurrentieverhoudingen in de luchtvaart op zijn kop zou zetten. Als Europa zou besluiten tot het invoeren van een heffing zul je zien dat bijvoorbeeld Amerikaanse luchtvaartmaatschappijen zo weinig mogelijk in Europa zullen tanken en net buiten Europa een luchthaven zullen vinden waar ze dat onbelast kunnen doen. Het is wat dit betreft in de commercie altijd zoeken naar het laagste punt. De beste oplossing is dat alle landen tegelijk een heffing op kerosine invoeren. Ik zie dat niet snel gebeuren. Een andere mogelijkheid is het systematisch verhogen van de landingsrechten en het opvoeren van de heffingen in verband met geluidsoverlast.

We moeten natuurlijk niet vergeten dat de wereldhandel ook voordelen biedt. Meer handel zorgt voor meer inkomen voor ontwikkelingslanden. Het is natuurlijk wel schrijnend dat de inkomsten die die landen uit de handel halen uitermate gering zijn. Slechts een klein deel van de opbrengsten gaat naar de ontwikkelingslanden. Daar zou ook wat aan moeten gebeuren. Zolang de inkomensverschillen tussen landen zo groot zijn zal het blijven lonen om goedkoop geproduceerde producten uit ontwikkelingslanden over grote afstanden te transporteren.

Het eerlijkste systeem is de prijzen op het juiste niveau brengen door de milieukosten zo eerlijk mogelijk door te berekenen. Dat kan ook. Het is waar dat niet altijd tot achter de komma te berekenen is wat de kosten voor natuur en milieu zijn. Maar we krijgen daar steeds beter inzicht in. In sommige gevallen beschikken we over hele directe dosis-effectinformatie, zodat je precies kunt uitrekenen hoe groot de milieuschade van een product is. In andere gevallen zullen we met trial and error tot een juiste heffing moeten komen. Voor mij staat in ieder geval vast dat we de wereldhandel op een betere ecologische leest moeten schoeien." | K.V.