Wetenschap - 1 januari 1970

Bulgaarse tarwe weerstaat Russische luis

Het gebruik van pesticiden tegen de Russische tarweluis (Diuraphis noxia) is in Kenia een doodlopende weg. De pesticiden zijn te duur voor veel boeren, en werken lang niet altijd. Een resistent tarweras van Bulgaarse origine lijkt de oplossing te zijn, zo blijkt uit promotieonderzoek van dr. Oliver Kiplagat.

De Keniaan onderzocht allereerst of zich onder de populaire Keniaanse tarwerassen eentje bevindt die is opgewassen tegen de Russische tarweluis. Dit bleek niet het geval. De verschillende tarwerassen bleken allemaal ongeveer even kwetsbaar te zijn voor deze bladluis, die in Keniaanse graanvelden de tarweopbrengsten laat kelderen met vijfentwintig tot negentig procent. De Russische tarweluis vormt een plaag in Kenia sinds 1995, toen het diertje vermoedelijk met scheepsladingen graan naar Afrika is gekomen.
In de Verenigde Staten wordt met succes een tarweras met de naam Halt gebruikt dat resistent is tegen de Russische tarweluis. Kiplagat probeerde deze uit in zijn thuisland op een proefveld van de Universiteit van Moi in Eldoret, maar het mocht niet baten. De Russische tarweluizen die in Kenia voorkomen, hebben blijkbaar toch iets andere eigenschappen dan hun 'broertjes' in de VS, en tasten ook deze Amerikaanse tarwe aan.
Kiplagat liet zich niet ontmoedigen en ging aan de slag met diverse andere tarwerassen: Afrikaanse, maar ook rassen van andere continenten. De tarwe stelde hij bloot aan Russische tarweluizen, vergaard in verschillende Keniaanse regio's. Uiteindelijk vond hij een tarweras van Bulgaarse origine dat resistent bleek te zijn. Kiplagat is hiermee inmiddels een veredelingsprogramma gestart aan de Universiteit van Moi. Het doel is nu om de resistentie uit de Bulgaarse tarwe in te kruisen in Keniaanse tarwerassen, om zo een optimaal ras te realiseren dat tevens is aangepast aan de Keniaanse klimaat- en bodemcondities.
Kiplagat, zelf opgegroeid in Uasin-Gishu, het belangrijkste landbouwgebied van Kenia, voelt zich persoonlijk betrokken bij de boerenbevolking die steeds wordt getroffen door nieuwe plagen en ziekten in de graanvelden. 'Het is bedroevend te zien dat de gemiddelde tarweopbrengst in Kenia twee ton per hectare bedraagt, terwijl dat in Europa zeven ton per hectare is. Ik ben sterk gemotiveerd om met mijn veredelingsactiviteiten de Keniaanse boeren te helpen een beter bestaan op te bouwen.' / HB

Oliver Kiplagat promoveerde op 23 februari bij hoogleraar plantenveredeling prof. Piet Stam.