Zaaien in gewasresten met speciale zaaimachine, ©Derk van Balen
Vroeger was het standaard: in het voor- of najaar ploegt de akkerbouwer zijn land. Maar de ‘gereduceerde grondbewerking’ is in opkomst, ook in andere landen. Renske Hijbeek inventariseerde waarom boeren niet meer ploegen en Derk van Balen onderzoekt in Lelystad de voor- en nadelen.
Waarom ploegen boeren eigenlijk? Om onkruid en gewasresten van het land onder te werken, stelt Van Balen, werkzaam bij WUR Open Teelten. Maar daarmee ploegen ze ook organische stof en mineralen uit de vruchtbare toplaag naar diepere grondlagen. Niet of minder ploegen kan zorgen voor betere bodemvruchtbaarheid en biodiversiteit, maar ook voor minder CO2-emissies en erosie en lagere brandstofkosten. En Van Balen noemt nog enkele actuele voordelen: niet-geploegde grond neemt makkelijker regenwater op en houdt het water beter vast in tijden van droogte.
Mais
Hijbeek, postdoc bij Plantaardige Productiesystemen, vroeg samen met collega’s aan 800 boeren in vier Europese landen of ze gereduceerde grondbewerking toepassen en waarom ze dat doen. De helft van de Nederlandse akkerbouwers ploegt niet meer elk jaar al het land, blijkt uit de studie. Zo’n 5 procent ploegt helemaal niet meer, schat Van Balen. Bij de melkveehouders, die mais verbouwen voor hun veevoer, is de animo lager; een kwart maakt gebruik van gereduceerde of ‘niet-kerende grondbewerking’. In plaats van ploegen maken ze de bovenste bodemlaag los.
Veel akkerbouwers vinden een egaal zwart land mooi, hoewel het vaak funest is voor bodemleven en biodiversiteit
Derk van Balen
Met die cijfers zit Nederland in de Europese middenmoot. In Duitsland maken meer boeren gebruik van gereduceerde grondbewerking, in België minder en in Italië ongeveer evenveel als in Nederland, constateert Hijbeek. Niet meer ploegen kost minder arbeid en geld (diesel), stellen de voorstanders. Bovendien ontwikkelt het bodemleven zich beter en verbetert de bodemvruchtbaarheid, maar dat effect is pas na enkele jaren merkbaar, in Lelystad bijvoorbeeld pas na zes jaar. Al dan niet ploegen beïnvloedt de opbrengst niet, denken de Nederlandse boeren.
Onkruid
Nadelen zijn er ook, stellen de boeren. Minder ploegen betekent meer onkruid en dus heb je meer bestrijdingsmiddelen nodig. Daarom noemen Duitse akkerbouwers de beschikbaarheid van het middel glyfosaat een belangrijke voorwaarde voor het toepassen van gereduceerde grondbewerking. De impact op het milieu is dan niet altijd positief. Van Balen, die veldproeven uitvoert in Lelystad, nuanceert dat. ‘We werken al zeker vier jaar zonder Round-Up. Afgelopen jaar hadden we veel straatgras tussen het gewas, maar dan moet je naar een ander middel grijpen. Ook de boeren die nooit meer ploegen, zeggen: het onkruid is te managen.’
Naast onkruid kunnen gewasresten problemen geven, zegt Van Balen. Veehouders die jaren achter elkaar mais op hetzelfde perceel verbouwen, krijgen te maken met hogere ziektedruk en zijn afhankelijk van resistente rassen. Akkerbouwers met een gevarieerd bouwplan hebben minder last van ziekten en kunnen makkelijker om het jaar ploegen.
Klimaatdoelen
Gereduceerde grondbewerking is wellicht een van de maatregelen waarmee Nederlandse boeren de klimaatdoelen van het kabinet kunnen halen, want ploegen kan leiden tot hogere CO2-emissies. Of boeren besluiten om minder te gaan ploegen, hangt af van hun omgeving. Niet alleen van boeren in hun omgeving, maar ook van de landbouwadviseurs. ‘In België waren de adviseurs van veehouders negatief over niet-kerende grondbewerking’, zegt Hijbeek, ‘in Duitsland waren ze vaker positief en in Nederland liepen de meningen sterk uiteen.’
Boeren die niet meer ploegen moeten wel een mentale hobbel nemen, zegt Van Balen. ‘Veel akkerbouwers vinden een egaal zwart land mooi, hoewel het vaak funest is voor bodemleven en biodiversiteit. Het land ligt er dan mooi bij, zeggen ze. Daar moeten ze dus overheen stappen.’