Lanthaanhoudende klei bindt de overmaat aan fosfor in de vijver. Foto: Guido WaajenWaajen (58) is bioloog bij waterschap Brabantse Delta in Breda en fulltime bezig met de bestrijding van blauwalgen en het verbeteren van de waterkwaliteit. Naast dat werk deed hij de afgelopen acht jaar wetenschappelijk onderzoek naar de bestrijding van blauwalgen. Woensdag promoveert hij op de resultaten daarvan.Voedingsstoffen Blauwalgen bestrijden is in de kern simpel. Blauwalgenbloei wordt veroorzaakt door een teveel aan de voedingsstoffen in het water. Helder en ecologisch gezond water verandert door een overmaat aan stikstof en fosfor in dorre troebele algensoep. Met de giftige blauwalg als potentieel gevaar voor mens en dier. De oplossing ligt voor de hand: dring de overmaat aan nutriënten terug en de boel herstelt zich als vanzelf.
Dat is de theorie. De praktijk is weerbarstiger, blijkt uit de uitgebreide proeven die Waajen deed in vijvers en watertjes in Brabant. Hij richtte zich daarbij op de beschikbaarheid van fosfor. Uit zijn proeven is één ding zonneklaar: blauwalgen bestrijden is maatwerk. Geen twee vijvers zijn namelijk hetzelfde. ‘En aan de basis van dat maatwerk ligt een goede analyse van het watersysteem’, legt Waajen uit. ‘Waar komt het fosfor vandaan? Wat zijn de bronnen, zowel extern als intern? Welke lozingen zijn er op het water en hoeveel fosfor zit al in de vijver, de algen en de bodem? En hoe staat het met de waterplanten en vissen?
Een goede diagnose is volgens Waajen essentieel. ‘Als je dat plaatje niet hebt, weet je uberhaupt niet welk pakket aan maatregelen je moet kiezen. Dan is het een grote black box en een kwestie van trial and error en toeval.’ Waajen voerde die analyse onder meer uit voor twee vijvers in Dongen en Eindhoven. In beide vijvers werden met damwanden proefvakken gemaakt om verschillende kansrijke maatregelen uit te testen die het teveel aan fosfor wegwerken. De fosfortoevoer van buitenaf werd daarbij afgesloten.
Je moet dus beide fosforbronnen aanpakken, de interne en de externe
Guido Waajen, bioloog
In dit levende lab testte Waajen de werking van baggeren, een fosforbinder (Phoslock), een vlokmiddel en actief beheer van de visstand. Phoslock is een met lanthaan verrijkte klei die goed fosfor bindt. Een vlokmiddel is een zoutoplossing (poly-aluminiumchloride) die in water vlokken (aluminumhydroxide) vormt die naar bodem zinken en onderweg algen invangen. Waajen: ‘Uitvlokken is een resetmaatregelen om het water weer helder te maken, zodat waterplanten weer een kans krijgen.’ Vissen hebben daarnaast een grote invloed op de blauwalgenstand.Snoeken horen bij helder water, karpers en brasem maken het water troebel.
Toverslag
Zowel baggeren als fosforbinding werkt, is de conclusie van Waajen. Gecombineerd met vlokken en actief visbeheer maakt dat troebele vijvers als bij toverslag weer helder. Mits de toevoer van fosfor van buitenaf de boel niet verziekt. ‘Je moet dus beide fosforbronnen aanpakken, de interne en de externe. De kracht ligt in de combinatie van die beide. Anders is het dweilen met de kraan open.’ Daarnaast is volgens Waajen draagvlak bij alle betrokkenen belangrijk. Van waterbeheerders tot omwonenden en de hengelsporters. ‘Een deel van het pakket uitvoeren, werkt niet. Dan stort het alsnog als een kaartenhuis in elkaar.’