Wetenschap
Social sciences

Beschuldigingen hekserij pieken bij cultuurclash

Wanneer oude en nieuwe normen botsen, nemen beschuldigingen van hekserij toe, bewijst onderzoek in Sierra Leone.

Een team van Wageningse ontwikkelingseconomen en antropologen schrijft hierover in het januarinummer van African Affairs. ‘Hekserij staat misschien ver van onze belevingswereld,’ vertelt Maarten Voors, onderzoeker bij Ontwikkelingseconomie, ‘maar in Afrika is het heel belangrijk.’ Toen hij met hoogleraar Erwin Bulte werkte aan een project rond arbeidsrelaties en armoedebestrijding in Sierra Leone dook het regelmatig op. Ze besloten daarom in hun enquête ook vragen over hekserij op te nemen Veertig lokale onderzoeksassistenten namen deze enquête vervolgens af bij 2443 huishoudens verspreid over 192 dorpen. Bulte: ‘Zelf de dorpen ingaan tijdens interviews zou contraproductief werken.’ Bewoners zien weinig vreemden en inzicht in taal en cultuur zijn echt nodig. De onderzochte dorpen liggen rond het Gola Forest op de grens van Sierra Leone en Liberia en zijn zeer moeilijk bereikbaar. ‘Je gaat eerst met de auto, daarna op de brommer verder en tenslotte te voet,’ zegt Voors, ‘En ik heb zelfs nog een foto waarop ik in onderbroek door een rivier waad.’ Vooraf verwachtten beide onderzoekers dat er een verband is tussen de ernst van lokale heksenangst en hoe hard de in 2002 beëindigde burgeroorlog aldaar toe had geslagen. Al eerder beschreven wetenschappers namelijk dat ‘externe schokken’, zoals misoogsten, angst aanwakkeren. ‘Maar dat is absoluut niet wat wij vonden,’ vertellen Bulte en Voors nu. In Sierra Leone was er geen verband met natuurlijke rampen of oorlog. Wel vonden Bulte en Voors een verband met de heersende waarden. Van oudsher beheersen polygame mannen deze dorpen waar ze het merendeel van de grond bezitten. Andere mannen bewerkten het land. Vroeger als slaaf, later bijvoorbeeld als straf of als dienst om – soms na tien jaar arbeid – een dochter te mogen trouwen. De komst van een markteconomie biedt deze ‘marginale’ mannen een uitweg. Ze werken voor geld op een plantage of verbouwen cash crops, waardoor de sterke man minder gratis arbeid tot zijn beschikking heeft. In dorpen waar de markteconomie botste met het aloude patriarchaat waren meer beschuldigingen van hekserij en werden vaker heksenzoekers ingezet. In dorpen waar één type waarden overheerste, traditioneel of marktdenken, gebeurde dit relatief minder vaak. Bulte en Voors weten nog niet waarom mensen vaker beschuldigingen uitten en welke dorpsbewoners dat doen. In de literatuur vonden ze twee hypotheses: ‘Of het zijn traditionelen die proberen diegenen die te ver vooruit zijn te ontmoedigen,’ zegt Bulte, ‘of het zijn juist die voorlopers die zich schuldig voelen omdat ze van dorpsgenoten horen dat ze de gemeenschapszin ondermijnen.’

Leave a Reply


Je moet inloggen om een comment te plaatsen.