Wetenschap - 15 januari 2009

BIOTECHNOLOGIE ONTWIKKELEN OP EEN BOERENERF

Pas niet de boeren aan aan de technologie, maar de technologie aan de boeren. Dat is de gedachte achter een alternatieve toepassing van biotechnologie in ontwikkelingslanden, die prof. Guido Ruivenkamp vastlegde in vier documentaires.

Er heeft een verhit debat gewoed tussen voor- en tegenstanders van biotechnologie. Eén van de geschilpunten is dat veel biotechnologische toepassingen ontworpen worden door researchafdelingen van multinationals. Die streven niet zozeer naar ontwikkeling, maar willen bijvoorbeeld meer van hun eigen pesticiden verkopen. Ze houden geen rekening met lokale omstandigheden, maar maken standaard producten zoals zaaigoed van planten die resistent zijn tegen een door het bedrijf verkocht pesticide. Boeren die het zaaigoed kopen, worden ook afhankelijk van het bedrijf voor de afname van pesticide.
Toch hoeven dit geen reden te zijn om biotechnologie af te schrijven, vindt prof. Guido Ruivenkamp van de onderzoekseenheid Critical Technology Construction. Het probleem is de organisatie eromheen, niet de technologie zelf. En dat die organisatie ook anders kan laat Ruivenkamp zien in vier documentaires die spelen in India, Cuba, Equador en Ghana. Een theoretisch boek vult de films aan.
Ruivenkamp toog met cameraman naar projecten waar wetenschappers samen met boeren nieuwe technologie ontwikkelen die aansluit bij de lokale praktijk. In Andhra Pradesh in India bijvoorbeeld maakten boeren compost van afval. Onderzoekers ontwikkelden vervolgens een methode om die compost te gebruiken voor het kweken van jonge planten met gebruik tissue culture. Die techniek werd daardoor uit het lab en op het boerenerf gebracht, wat het veel goedkoper maakt voor de boeren. Lokale wetenschappers ontwikkelden ook een lokale variant van Bacillus thuriengiensis, die gewassen resistent maakt tegen insecten.
In de film is te zien hoe met kleine labs op het platteland - soms bij boeren thuis - zinvolle technologie binnen het bereik van boeren komt. Zo werd ook een eigen pesticide gemaakt van een extract van zaden van de neemboom.
De samenwerking vraagt wel een mentaliteitsverandering, zegt Ruivenkamp. Toch vinden volgens hem boeren en lokale onderzoekers in het zuiden elkaar steeds vaker. / Joris Tielens

Biotechnology in development – Experiences from the south. Guido Ruivenkamp. Boek en dvd €40, ISBN 978-90-8686-070-8. Wageningen Academic Publishers, www.wageningenacademic.com