Wetenschap - 25 april 2002

ATO-enzym stopt verslapping recyclepapier

"De kwaliteit van papier verslechtert", zegt dr Henry van der Valk van ATO. "We gebruiken steeds meer oud papier als grondstof en kappen steeds minder bomen. Maar iedere keer dat we papier hergebruiken vermindert de hoeveelheid en de kwaliteit van de vezels." Die vezels zijn onmisbaar, omdat ze onderling een netwerk vormen dat papier sterk en soepel maakt. Van der Valks onderzoeksinstituut co?rdineert een Europees project dat uitkomst moet bieden.

Het papierproject, waarin ATO met Europese onderzoeksgroepen en bedrijven samenwerkt, is fundamenteel van aard. Onderzoeker Micha?l Quentin: "Misschien mondt het project uit in gentechplanten. We werken echter meer in de richting van door micro-organismen geproduceerde eiwitten voor de papierindustrie. Die moeten ervoor zorgen dat de door het recyclen versleten celluloseketens toch een hecht netwerk gaan vormen." Daardoor verbetert niet alleen de sterkte van het papier, maar kunnen machines ook sneller draaien zonder het papier te beschadigen.

ATO heeft de genen waarmee de micro-organismen de eiwitten kunnen maken al in handen. "We werken met Cellulose Bindings Domeinen of CBD's", zegt Quentin. "We hebben de genen uit de schimmel Aspergillus weten te halen en in het erfelijk materiaal van de bacterie E.Coli geplakt. We kunnen nu CBD-eiwitten produceren voor ons onderzoek."

Het CBD-eiwit dat de veranderde E.Coli aanmaakt is een stukje van cellulase, een enzym dat cellulose afbreekt. Het eiwit zorgt er voor dat het enzym zich vastmaakt aan de vezelstof cellulose voordat het aan zijn sloopwerk begint. Bij de bereiding van papier kan het eiwit echter celluloseketens aan elkaar verbinden.

Door de genen te versleutelen, kunnen de onderzoekers CBD-eiwitten op maat maken. Ook zouden ze die kunnen inbouwen in planten. "Als planten groeien, maken ze cellulose aan", verklaart van der Valk. "Maar in dat groeiproces moet de plant ook cellulose en andere vezels afbreken. Door in planten extra CBD-eiwitten in te bouwen verschuiven we dat evenwicht in de richting van meer cellulose-aanmaak. Dat is interessant voor de industrie." | W.K.