Bestaat er zoiets als de Wageningse ziekte?
tekst Stijn van Gils illustratie Henk van Ruitenbeek
Elke werkdag vormen zich files voor de ingang van Wageningen Campus. Volgens sommigen is dat een groot probleem, waarvoor zo snel mogelijk een nieuwe rondweg nodig is. Anderen vinden dat nieuw asfalt alleen maar meer verkeer aantrekt en dat het autogebruik beter ontmoedigd kan worden met fietsstimuleringsplannen en betaald parkeren. De twee kampen hebben hier, na vele jaren praten, nog steeds geen oplossing voor gevonden waar iedereen mee kan leven. De provincie Gelderland raakte het wachten beu en nam onlangs de regie over van de gemeente Wageningen.
Dit bereikbaarheidsdossier is niet het enige dossier waarop de gemeente lastig tot een oplossing komt. Over de herbestemming van het oude voetbalstadion op de Wageningse Berg lopen de gemoederen al sinds 1992 hoog op. De gemeenteraad heeft hier nu weliswaar een beslissing over genomen, maar door bezwaren van omwonenden ligt het dossier voorlopig bij de Raad van State, de hoogste bestuursrechter in Nederland.
Pandaparkeerplaats
Lange discussies waren er ook over de uitbreiding van de golfbaan aan de Zoomweg (vergunning vernietigd door de rechtbank in Arnhem), de uitbreiding van industrieterrein de Nude (bezwaren verworpen door de Raad van State), de herbestemming van de Tropische Kas aan de Arboretumlaan (alle plannen verworpen; de kas is gesloopt), de fietsdrukte in de wijk de Tarthorst (er ligt nu een plan voor een fietsstraat) en de extra Pandaparkeerplaats voor Ouwehands Dierenpark (Wageningen gaf een vergunning af en trok die later weer in).‘Wageningse ziekte’ is onder bewoners, raadsleden en ambtenaren een veelgehoorde term voor de ruimtelijke verlamming waaraan Wageningen lijkt te lijden. Eén van de oorzaken hiervan zou liggen in de dominantie van linkse en lokale partijen die hun oren laten hangen naar de bevolking en daardoor in besluiteloosheid vervallen. Het huidige college van D66, GroenLinks en de Stadspartij wil bijvoorbeeld alles ‘samen met de stad’ doen, zegt Marc Kiel, gemeenteraadslid voor de VVD. ‘De gemeenteraad staat vervolgens zelf buitenspel met als argument dat het zo is afgesproken met de stad.’Ook de relatief hoogopgeleide bevolking – aangetrokken door Wageningen University & Research – wordt dikwijls als oorzaak genoemd. WUR-woerdvoerder Simon Vink spreekt van ‘academische inertie’. Raadslid Erik-Jan Bijleveld van GroenLinks: ‘Het zijn vooral hoogopgeleiden waar veel input van binnenkomt. Die weten de weg, zowel naar de gemeenteraad als naar de Raad van State.’ VVD’er Kiel: ‘Het is onderzoekers eigen om iets eindeloos te blijven onderzoeken. En dan is het ook nog zo dat de milieuhoek hier sterk ontwikkeld is, waardoor er veel weerstand uit die hoek komt.’
De macht van WUR
Willem Straatman, columnist bij de weekkrant Stad Wageningen, noemt eveneens ‘het wetenschappelijke sentiment’ als reden voor de traagheid. ‘De universitair geschoolden weten het echt niet beter dan anderen in de stad, maar ze weten het wel beter te vertolken. Zij begrijpen hoe bezwaarprocedures werken en tekenen gemakkelijker bezwaar aan als hen iets niet zint. Ik vind dat een kwalijke zaak. Het is niet eerlijk dat mensen van de universiteit meer invloed op de stad hebben.’ Volgens Straatman hebben mensen binnen WUR vaak ook politieke contacten op hoog niveau. ‘Dat zie je bij de rondweg. Je kunt het niet hard maken, maar volgens mij heeft WUR meer contact met Gedeputeerde Staten dan de gemeenteraad. Uiteindelijk regeert WUR.’Daar komt bij dat tegenover het ‘machtige WUR’ een relatief zwak ambtenarenapparaat zou staan. ‘Soms gaat het hier zo knullig’, vindt VVD’er Kiel. ‘Nadat de gemeenteraad had besloten dat de Olympiahal gesloopt zou worden, bleek dat de gebruikers van de sporthal helemaal niet geïnformeerd waren. Ook worden regelmatig rechtszaken verloren door procedurefouten.’ Het is voor een kleine gemeente als Wageningen tamelijk lastig om goed personeel in dienst te houden. ‘Een getalenteerde ambtenaar vertrekt al snel naar een grotere gemeente’, zegt Rien Bor, voormalig woordvoerder van WUR en nu gemeenteraadslid voor de Stadspartij.
Mooi Wageningen
Volgens Bor is de situatie in Wageningen trouwens lang niet zo slecht. ‘Het gaat in de gemeenteraad vaak om belangrijke thema’s die gevoelig liggen. Die afwegingen moeten wel zorgvuldig gemaakt worden. Ook op andere plekken in Nederland duurt dat jaren. Over verschillende zaken die al heel lang liepen, hebben wij nu juist een besluit genomen. Maar wat je vervolgens ziet is dat er bezwaar gemaakt wordt. Je kunt hier bij wijze van spreken nog geen paal verplaatsen of er gaat wel iemand naar de Raad van State.’ Vooral belangengroep Mooi Wageningen, met WUR-docent Patrick Jansen aan het roer, stapt volgens Bor ‘te pas en te onpas’ naar de rechter. ‘Tot nu toe wint de gemeente de meeste processen, maar het levert veel extra vertraging en kosten op.’ Ook de VVD vindt de rol van Mooi Wageningen storend. Kiel: ‘Wat mij betreft hoeven we met Mooi Wageningen geen overleg meer te voeren. Je kunt met hen afspreken wat je wil, maar uiteindelijk gaan ze toch naar de rechter.’
Pure framing
Patrick Jansen vindt de term Wageningse ziekte ‘pure framing’. Volgens de voorzitter van Mooi Wageningen zijn er in alle gemeenten langlopende procedures over gevoelige dossiers. ‘Onze vereniging belemmert de democratie niet, dat doen juist degenen die buiten de raad om de provincie opstoken. Wij komen met initiatieven en denken actief mee. En inderdaad, soms tekenen we bezwaar aan, maar uitsluitend tegen besluiten die strijdig zijn met andere afspraken. Dat doen we nota bene allemaal in onze vrije tijd. Zulke burgerparticipatie is toch fantastisch? Ik spreek daarom liever over gezonde Wageningse weerstand tegen slechte plannen.’Jansen vindt op dit vlak wethouder Han ter Maat van de Stadspartij aan zijn zijde. ‘Ik hoor van alles over die Wageningse ziekte, dus er zal vast wel ooit zoiets geweest zijn, maar ik zie het niet. Ik heb bij de provincie Gelderland en bij de gemeente Arnhem gewerkt, nou daar maken ze ook bezwaar hoor. En WUR, ja, WUR is heel belangrijk voor ons, maar het is de gemeenteraad die beslist.’ Ook Petra Borsboom, woordvoerder en communicatieadviseur bij de provincie Gelderland, vindt Wageningen geen radicaal andere gemeente. ‘Je ziet overal dat mensen mondiger worden en dat participatie verandert.’Harde cijfers hierover ontbreken, zegt Leonie Janssen-Jansen, hoogleraar bij de leerstoelgroep Landgebruiksplanning. ‘Het is wel common sense dat in gemeenten met veel hoger opgeleiden ook meer bezwaren worden gemaakt, maar ik verwacht geen heel grote verschillen. Uiteindelijk kan iedereen bezwaar indienen; online staat prima uitgelegd hoe zoiets werkt. Dus die Wageningse ziekte, ja, die is er. Maar je komt in alle gemeentes wel zoiets tegen.’