Wetenschap
Achtergrond

Diep in de zee

Met een klein onderzeeërtje de diepere krochten van de oceaan verkennen. Masterstudent Martijn Visser dook voor zijn thesis naar 300 meter diepte, om meer te weten te komen over het leven daar.
Linda van der Nat

foto’s Martijn Visser. Met een hydraulische arm worden op grote diepte sedimentmonsters genomen.

De gemiddelde diepte van de oceaan is 3700 meter en op sommige plekken gaat het wel tot 10 kilometer. De 300 meter die Martijn Visser, masterstudent Forest & nature conservation, tijdens zijn afstudeeronderzoek op Curaçao naar beneden dook, lijkt dan ook maar kinderspel. ‘Het is pas het begin van de diepzee, maar toch is het tien keer het Forum op elkaar. Het duurde 45 minuten voordat we op dat niveau waren.’

Martijn maakte een koffiebekertje aan de buitenkant van de duikboot vast, om te zien wat de hoge druk ermee zou doen.

De eerste keer op 300 meter diepte was een bijzondere ervaring, zegt Visser, een ervaren duiker. ‘Ik had van tevoren op internet al filmpjes gezien waar ik warm van werd, maar om zelf af te dalen, is heel gaaf. Je glijdt over het rif naar beneden, je ziet vissen, krabbetjes, allerlei beestjes. Het licht wordt steeds minder, totdat het helemaal donker is. Als de lichten van de onderzeeër dan aangaan, zie je dat er nog steeds leven is, maar allemaal andere soorten dan in de ondiepe wateren, zoals vissen zonder kleur.’ Op de achtergrond klonk alleen het geluid van de onderzeeër. ‘En van de grote hydraulische armen waarmee we bodemmonsters namen. Die maakten een enorm lawaai.’

Milieuramp

Hoe komt een masterstudent uit Wageningen terecht in de onderzeeër van een Curaçaoënaar? Visser: ‘Ik was een van de studenten van Team REEFolution, dat vorig jaar bijna in de prijzen viel met een idee om het koraalrif bij het Thaise eiland Koh Tao op een duurzame en aantrekkelijke manier te herstellen.’ Voor dat project sprak hij met Tinka Murk, hoogleraar bij de leerstoelgroep Marine animal ecology en voorzitter van een stichting die ook werkt aan het herstellen van koraalriffen. Zij adopteerde uiteindelijk niet alleen de naam REEFolution, maar betrok Visser ook bij een van haar mariene projecten.

Het is krap daarbinnen, maar je klaagt niet want je zit in een echte onderzeeër

Visser: ‘Tinka Murk denkt dat er een nauw verband is tussen het ecosysteem in de diepzee en het ecosysteem in ondiepere wateren.’ Als voorbeeld noemt Visser de ramp met de Deepwater Horizon, een boorplatform dat in 2010 voor de Amerikaanse zuidkust explodeerde en zonk. Miljoenen liters olie stroomden de Golf van Mexico in; de ergste olieverontreiniging in de geschiedenis van de Verenigde Staten. ‘Er werden chemicaliën gebruikt om de olie op het wateroppervlak als het ware in stukken te breken en te laten zinken. Op 1500 meter ligt nu een enorme hoeveelheid troep en olieresten, waardoor er daar nauwelijks leven meer is. Dat heeft waarschijnlijk gevolgen gehad voor het leven in de ondiepere gedeelten. Een theorie is dat er door de ramp bijvoorbeeld veel minder rode snappers zijn. De larfjes waar deze vissen van leven, komen normaal gesproken van grotere diepten naar boven, maar nu zijn ze er niet meer.’

Biomassareservoir

Het Curaçaose duikbootje waarmee Martijn Visser afdaalde naar 300 meter diepte.

Naast een dergelijke grote milieuramp kan ook klimaatverandering of overbevissing langdurige effecten hebben op de verschillende ecosystemen in de diepzee. Maar zeker weten doen we het niet, zegt Visser. ‘De diepzee is het grootste biomassareservoir ter wereld, maar er is vrij weinig over bekend. Vele cycli brengen zinkende voedingsstoffen weer omhoog en alles wat op de bodem valt, wordt door kleine beestjes weer omgezet in andere stofjes. Over die beestjes in de zeebodem, meiofauna, gaat mijn onderzoek. Het is een van de puzzelstukjes om meer te weten te komen over het leven in de diepzee.’

Visser reisde begin april af naar Curaçao, waar Tinka Murk de eigenaar van een duikboot kende die gefortuneerde toeristen – een afdaling kost zo’n 650 dollar – naar beneden begeleidde. Hij stelde zijn vaartuig ook graag ter beschikking aan de wetenschap. In totaal ging Visser drie keer naar beneden, samen met de schipper en de bestuurder van de hydraulische armen. ‘Het was krap, we lagen met z’n tweeën op een soort bankjes met de piloot achter ons, en dat drie uur lang. Op een gegeven moment krijg je wel last van pijntjes, maar ja, je gaat niet klagen, want je zit in een echte onderzeeër.’

Nieuwe soort

Martijn: ‘ Het was krap in de duikboot, we lagen met z’n tweeën op een soort bankjes, en dat drie uur lang.’

Visser nam op verschillende dieptes sedimentmonsters. ‘Daarvoor hadden we van tevoren zelf instrumenten gemaakt. We hadden het geld en de kennis niet om supergoede apparatuur aan te schaffen, dus het was een beetje houtje-touwtje.’ Zo gebruikten ze bij de eerste duik koffieblikken uit de supermarkt, maar die werden door de hydraulische armen kapot gedrukt. De tweede en derde poging, met pvc-blikken en een deksel met een veer, verliepen beter. In totaal haalde Visser zo 120 sedimentsamples binnen van verschillende dieptes, ook door zelf te duiken.

Op het onderzoekinstituut Carmabi op het eiland legde hij de samples onder de microscoop. ‘Voor zover ik kon, probeerde ik de meiofauna te determineren tot op familieniveau, maar van een paar beestjes heb ik geen enkel idee tot welke familie ze behoren. De kans is groot dat ik een onbeschreven soort heb gevonden, omdat er nog zo weinig onderzoek naar is gedaan. Mocht dat zo zijn, dan gaat de eer uiteindelijk naar degene die bepaalt of het een nieuwe soort is, en dat is een expert van Naturalis in Leiden, met wie Wageningen samenwerkt aan dit project.’

Titanic

De komende maand gebruikt Visser om zijn onderzoek af te ronden. Daarna heeft hij nog twee vakken en een stage te gaan. ‘Daarbij wil ik echt iets doen wat maatschappelijk relevant is. Wat ik deed in de onderzeeër, is pure ecologie. Je vergroot de wetenschappelijke kennis, alleen is niet meteen duidelijk wat je eraan hebt. Dat neemt niet weg dat dit een geweldige ervaring was, superleuk en leerzaam. Maar ik hoef bijvoorbeeld niet per se nog dieper de oceaan in. Er kunnen bemande onderzeeërs naar het allerdiepste punt. Maar alleen regisseur James Cameron van de film Titanic en twee gekken van lang geleden hebben dat gedaan.’

Leave a Reply


Je moet inloggen om een comment te plaatsen.